WYMAGANIA OGÓLNE
W urządzeniach przemysłowych stosuje się wiele mechanizmów - przekładni - do przenoszenia ruchu obrotowego z wału napędzającego na wał napędzany. Rozróżnia się takie przekładnie, jak:
- pasowe,
- łańcuchowe,
- linowe,
- urządzenia przegubowe,
- sprzęgła mechaniczne i hamulce cierne,
- przekładnie zębate.
W każdym z wymienionych rodzajów przekładni można wskazać wiele odmian konstrukcyjnych. W szczególnie ciężkich warunkach pracują przekładnie zębate (wysokie naciski i temperatura styku, współpraca w warunkach tarcia tocznego z poślizgiem).
Smarowanie, czyli zmniejszanie tarcia i zużycia w zależności od sytuacji odbywa się za pomocą olejów (ciekłych smarów), smarów plastycznych lub w niektórych przypadkach wykorzystuje się smary stałe. Smarowaniu przekładni zębatych poświęcono wiele prac naukowych, które dotyczyły głównie problemu doboru do zadanych warunków pracy oleju o lepkości pozwalającej na tarcie płynne (podczas smarowania elastohydrodynamicznego). Ponieważ nie we wszystkich konstrukcjach i stopniach przekładni takie warunki optymalne mogą być zapewnione, oleje przekładniowe muszą mieć ukształtowane własności smarnościowe (przeciwzużyciowe i przeciwzatarciowe) na wysokim poziomie.
Ogólnie można stwierdzić, że od środka smarowego smarującego przekładnie zębate wymaga się, aby:
- zmniejszał tarcie i zużycie,
- chłodził styk tarciowy,
- zmniejszał wibracje i hałas,
- odprowadzał produkty zużycia ze strefy tarcia,
- chronił przed korozją,
- chronił przed pittingiem.
Ogólne wymagania, jakie można postawić olejom przekładniowym przemysłowym, to przede wszystkim:
- odpowiednia charakterystyka reologiczna, umożliwiająca współpracę
w warunkach optymalnych, tzn. przy minimalnych oporach tarcia (np. przy
tarciu płynnym przy smarowaniu elastohydrodynamicznym EHD),
- własności przeciwzużyciowe (AW) i przeciwzatarciowe (EP) przy przecią-
żeniach układu,
- własności przeciwkorozyjne (i przeciwrdzewne) oraz niedestrukcyjne współ
działanie z elastomerami uszczelnień,
- stabilność termiczna i odporność na utlenianie,
- odporność na pienienie i zdolność do szybkiego wydzielania powietrza,
- zdolność do deemulgowania wody (szczególnie oleje przemysłowe narażone
są na kontakt z wodą- np. w stalowniach, dlatego dla zachowania własności
smarujących i ochronnych tak ważna jest zdolność do wydzielania wody).
W największym stopniu te kompleksowe wymagania mogą spełnić oleje. Smary plastyczne (i stałe) nie chłodzą strefy tarcia. Z pewnością jednak dobrze tłumią drgania i hałas.
Na rys. 1 pokazano orientacyjnie w jakich zakresach temperatury i przy jakich naprężeniach stykowych (naprężeniach Hertza) są skuteczne różne środki smarowe (mineralne i syntetyczne).
Rys.1. Zastosowanie różnych rodzajów środków smarowych, w zależności od temperatury pracy i naprężeń stykowych
